Мы вітаем і цалкам падтрымліваем гэтую ініцыятыву дадаткова праінфармаваць прадстаўнікоў Краін-удзельніц і Краін назіральніц Савета па Правах Чалавека ААН аб узроўні і масштабе грубых парушэнняў правоў чалавека, якія працягваюць адбывацца ў Беларусі з тэндэнцыяй да пагаршэння. Беспрэцэдэнтны ўзровень рэпрэсіяў у дачыненні да мірных дэманстрантаў, журналістаў, юрыстаў, праваабаронцаў ды іншых прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці і іх сем’яў сапраўды вымагае больш жорсткай і адназначнай міжнароднай рэакцыі.

Сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі, салідарнасць са шматлікімі ахвярамі рэпрэсіяў і дапамога ім, роўна як і супраца з грамадзянскай супольнасці і нізавымі ініцыятывамі, заўжды з’яўляліся ядром нашай актыўнасці. Такім чынам, мы радыя далучыцца да падпісання гэтага ліста і спадзяемся на тое, што наш супольны голас будзе пачуты на міжнароднай арэне.

Мы ўдзячныя ўсім асацыяцыям і праваабарончым арганізацыям, якія спрычыніліся да стварэння і распаўсюду гэтага Супольнага Ліста.

Мы, ніжэйпадпісаныя асацыяцыі і праваабарончыя арганізацыі заклікаем Савет па правах чалавека стварыць новы механізм, які будзе спрыяць прыцягненню да адказнасці за парушэнні правоў чалавека ў Беларусі.

У лютым 2021 года сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі пагоршылася. Гэта пагаршэнне варта разглядаць у кантэксце сур’ёзных парушэнняў правоў чалавека, учыненых уладамі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх, за якія не было ніякай адказнасці, і ў святле дакладу Вярхоўнага камісара 46-й сесіі Савета па правах чалавека, які паказвае на «даўнія, хранічныя заканамернасці сістэматычных парушэнняў і беспакаранасці». Гэтая трывожная новая сітуацыя патрабуе ад Савета дзеянняў па стварэнні новага механізму ў дачыненні да Беларусі.

Далейшае пагаршэньне становішча з правамі чалавека ў лютым

У дакладзе Вярхоўнага камісара апісваецца «крызіс правоў чалавека беспрэцэдэнтнага маштабу ў Беларусі». Улады працягваюць здзяйсняць шырокамаштабныя парушэнні правоў чалавека, у тым ліку ў дачыненні да людзей, якія ўдзельнічалі ў публічных пратэстах, выказваліся пра неабходнасць правядзення новых выбараў ці падтрымлівалі тых, хто настойваў на зменах. Яны пераследвалі праваабаронцаў, журналістаў, сведак парушэнняў з боку міліцыі, мастакоў, прафсаюзных дзеячаў, юрыстаў, студэнтаў і іншых актывістаў. Беларускія ўлады працягваюць выклікаць міжнароднае асуджэнне далейшымі нападкамі на ўласных грамадзян.

Падзеі апошніх тыдняў сведчаць аб значным абвастрэнні сітуацыі. У іх ліку былі рэйды на некаторыя з найбольш паважаных незалежных грамадскіх арганізацый краіны. 16 лютага 2021 года міліцыя правяла ператрус ў цэнтральным офісе Беларускай асацыяцыі журналістаў і двух мінскіх офісах праваабарончага цэнтру “Вясна”, а таксама ў офісе “Вясны” ў Магілёве. Міліцыя таксама правяла ператрус у цэнтральным офісе незалежнага Беларускага саюза работнікаў радыё і электроннай прамысловасці РЭП.

Улады таксама правялі ператрусы ў дамах і офісах больш за 40 праваабаронцаў, журналістаў і іх сваякоў у Магілёве, Брэсце, Віцебску, Гомене, Мазыры, Рэчыцы, Баранавічах і іншых гарадах. Паступалі паведамленні аб празмерным ужыванні паліцыяй сілы, калі паліцыя канфіскавала тэлефоны, кампутары, грошы, крэдытныя карты і нават дзіцячыя лічбавыя планшэты і грошы. У большасці гэтых выпадкаў рэйды і ператрусы з’яўляюцца часткай крымінальнага расследавання, у якім ўрад ілжыва прыраўноўвае законную працу журналістаў і праваабаронцаў да фінансавання масавых беспарадкаў.

У апошнія тыдні адбываюцца шырокамаштабныя напады на журналістаў. Дзве журналісткі, Кацярына Бахвалава і Дар’я Чульцова, былі прысуджаныя 18 лютага да двух гадоў пазбаўлення волі за тое, што яны ўсяго толькі дакументавалі мірныя дэманстрацыі ў лістападзе.

Яны ўваходзяць у лік многіх людзей, асуджаных на шматгадовае турэмнае зняволенне па выніках несправядлівых судовых працэсаў выключна за мірнае ажыццяўленне сваіх правоў чалавека. Многія іншыя сутыкаюцца з крымінальным пераследам, і паступаюць шматлікія паведамленні аб парушэннях правоў затрыманых. Такіх як ўтрыманне ў халодных, сціснутых антысанітарных умовах, нягледзячы на ​​пагрозу Covid, пры адначасовым выкарыстанні Covid для забароны атрымання пасылак з навакольнага свету. Фізічныя практыкаванні рэзка абмежаваныя, у лячэнні часта адмаўляюць, а доступ да элементарнай гігіены абмежаваны, у тым ліку для жанчын у перыяд менструацыі.

Пагарда да Арганізацыі Аб’яднаных Нацый

Упраўленне па правах людзей з абмежаванымі магчымасцямі (ORPD) – гэта незалежная група, у дачыненні да якой вядзецца крымінальнае расследаванне па сфабрыкаваных абвінавачваннях, звязаных з фінансавымі злачынствамі. Яе дырэктар знаходзіцца пад хатнім арыштам у рамках расследавання, а юрыст, які працаваў з упраўленнем, знаходзіцца пад вартай да суда. На самай справе гэта расследаванне, відавочна, стала помстай за законную праваабарончую дзейнасць упраўлення, у тым ліку за іх супрацоўніцтва з Аддзяленнем Арганізацыі Аб’яднаных Нацый у Мінску. ОРПД з’яўляецца блізкім партнёрам Офіса ААН і не рабіла нічога, акрамя добрасумленнага выканання сваёй працы ў адпаведнасці з умовамі гэтага партнёрства.

У той жа час, беларускія ўлады працягваюць сваю непрымірымую адмову ад супрацоўніцтва з адмысловымі працэдурамі ААН і мандатам механізмаў справаздачнасці. Спецыяльнаму дакладчыку па Беларусі па-ранейшаму адмаўляюць у магчымасці кантактаваць наўпрост з уладамі ці ўязджаць у краіну.

У дакладзе Вярхоўнага камісара апісваецца больш чым дзесяцігадовае невыкананне Беларуссю розных механізмаў ААН па правах чалавека, у тым ліку крытычных рэкамендацый дагаворных органаў ААН. Практычна ўсе рэкамендацыі самага першага дакладу Спецыяльнага дакладчыка ААН па сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі Савета па правах чалавека ў 2013 годзе (A / HRC / 23/52) застаюцца нявыкананымі і таму актуальнымі сёння.

Мандат спецдакладчыка ААН застаецца важным механізмам доўгатэрміновага маніторынгу сітуацыі ў Беларусі. Аднак Савет па правах чалавека павінен узмацніць сваю рэакцыю, каб адпавядаць патрэбам бягучага крызісу, у прыватнасці, для забеспячэння падсправаздачнасці. Нішто не паказвае на тое, што ўрад Беларусі мае намер выконваць неаднаразовыя рэкамендацыі Вярхоўнага камісара, спецыяльных працэдур і іншых праваабарончых механізмаў для Беларусі, каб забяспечыць адказнасць за парушэнні правоў чалавека, якія мелі месца ў кантэксце яе прэзідэнцкіх выбараў.

Беларусь не з’яўляецца сябрам рэгіянальнага органа па правах чалавека, падобнага Савету Еўропы, які мог бы дапамагчы забяспечыць магчымасці для падсправаздачнасці. Таму вельмі важна, каб Савет па правах чалавека, як галоўны глабальны орган па правах чалавека, дэманстраваў лідэрства для палягчэння працэсу падсправаздачнасці шляхам стварэння новага механізму, які можа спрыяць выяўленню злачынцаў і прыцягненню іх да адказнасці. Гэты механізм павінен мець наступныя элементы:
Паўнамоцтвы па зборы, захаванні і аналізу парушэнняў правоў чалавека і, па магчымасці, выяўленню вінаватых;
Абавязак прадастаўляць кіраўніцтва і рэкамендацыі па доступе да правасуддзя і прыцягненню да адказнасці за парушэнні правоў чалавека;
Ўзаемадапаўняльнасць з існуючымі рэгіянальнымі ініцыятывамі і ініцыятывамі грамадзянскай супольнасці па дакументаванні сур’ёзных парушэнняў.

Мы дзякуем вам за ўвагу і будзем рады магчымасці прадаставіць любую дадатковую інфармацыю аб сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі.

Подпіс:
Amnesty International
Article 19
Барыс Звазоўскі Беларускі дом правоў чалавека
CIVICUS: Сусветны альянс за ўдзел грамадзян
Civil Rights Defenders
FIDH – Міжнародная федэрацыя правоў чалавека
Human Rights House Foundation
Human Rights Watch
International Bar Association’s Human Rights Institute (IBAHRI)
International Commission of Jurists (ICJ)
International Confederation of Trade Unions (ITUC)
RAZAM.CH (Швейцарска-Беларуская асацыяцыя)
World Organisation Against Torture (OMCT)